[ Pobierz całość w formacie PDF ]
północnej i wschodniej Syberii, w Chinach (szczególnie w Mandżurii, w Pekinie i w Szanghaju),
w Korei i Japonii. W związku z wieloletnią emigracją Ukraińców, Białorusinów i Rosjan
(przeważnie zarobkową, a po pierwszej i drugiej wojnie światowej również polityczną) istnieją
diecezje zagraniczne kościoła rosyjskiego w Ameryce Północnej i w Kanadzie, w Ameryce
Południowej, w Australii oraz Europie Zrodkowej i Zachodniej (Anglia, Francja, Niemcy).
Ostatnio uchwałą z 10 Iv 1970 roku Synodu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w Moskwie
przyznana została pełna samodzielność (autokefalia) kościołowi rosyjskiemu w Ameryce
Północnej i Kanadzie. Akt kanoniczny o uznaniu autokefalii wręczony został delegacji kościoła
amerykańskiego 18 V 1970 roku.
Prawosławie w Polsce istnieje i rozwija się w ramach samodzielnej prowincji kościelnej od
czasów zjednoczenia Polski i Litwy pod berłem Władysława Jagiełły. Współczesna organizacja
kościelna prawosławia ukształtowała się w okresie międzywojennym na zasadach autokefalii,
której ostateczne uznanie nastąpiło w 1948 roku. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
składa się obecnie z czterech diecezji (warszawsko-bielskiej, białostocko-gdańskiej,
łodzko-poznańskiej i wrocławsko-szczecińskiej), które obejmują przeszło sto pięćdziesiąt parafii
z prawie czterystutysięczną rzeszą wyznawców.
Za czasów bizantyńskich w kościele starożytnym, a za czasów carskich w kościele rosyjskim
szczególne miejsce, jako opiekun kościoła i jego obrońca, zajmował oficjalnie panujący władca
(cesarz, car), który często brutalnie ingerując w sprawy wewnętrzne kościoła, był faktycznie
czynnikiem decydującym i rządzącym.
W historii kościoła starożytnego przykłady faktycznego rządzenia kościołem przez władzę
świecką napotyka się za panowania cesarzy Konstantyna, Justyniana i innych. W życiu
kościołów lokalnych szczególnie ostro występowało to zjawisko w stosunkach między kościołem
a państwem na Rusi i w Rosji. Walka o władzę za czasów patriarchy Nikona, która skończyła się
zwycięstwem cara, całkowite podporządkowanie hierarchii kościelnej władzy carskiej za Piotra I
i jego następców, rola nadprokuratora synodu w życiu kościoła - wszystko to świadczy o
wyjątkowej pozycji władzy świeckiej w kościele prawosławnym.
Ta wyjątkowa pozycja wynika z tego, że w stosunkach między prawosławiem a władzą świecką
panowała i nadal panuje zasada sformułowana w Piśmie świętym, a nakazująca oddawać
cesarzowi to, co cesarskie. Ta zasada miała w prawosławiu tak mocny wpływ, że nawet w
warunkach, kiedy władza świecka była w rękach innowiercy, hierarchia na ogół
podporządkowywała się tej władzy.
W historii prawosławia były okresy bardzo ciężkie (podbicie Bizancjum i Słowian południowych
przez Turków, Rusi przez Tatarów), kiedy hierarchia, patriarchowie, biskupi narażeni byli często
na surowe represje, kiedy życie wielu patriarchów i biskupów kończyło się tragicznie, a mimo to
postawa hierarchii wobec władz świeckich była na ogół lojalna.
Można przypuszczać, że lojalności tej sprzyjały polityka władz tureckich w podbitym Bizancjum
i tatarskich na Rusi- polityka niewtrącania się do spraw kultu, a nawet jurysdykcji. Tak np.
patriarcha konstantynopolitański wykonywał swoją władzę duchowną na podstawie firmanu-
dekretu nominacyjnego sułtana. Zasługuje na uwagę również fakt, że patriarcha w
Konstantynopolu spełniał wówczas funkcje etnarchy, tzn. przywódcy całej ludności
chrześcijańskiej, zamieszkałej w granicach imperium otomańskiego; jego jurysdykcji podlegały
sprawy nie tylko kościelne, lecz i świeckie - administracja i sądownictwo. Patriarcha realizował
zadania państwowe w odniesieniu do ludności chrześcijańskiej i był swoistym resortowym
ministrem sułtana do spraw tej ludności. Wyjazdy patriarchów wschodnich poza granice
imperium otomańskiego niejednokrotnie miały charakter misji nie tylko kościelnej, lecz niekiedy
i politycznej, zwłaszcza wtedy, kiedy celem wyjazdów były odwiedziny ośrodków kościelnych
np. na Rusi, Ukrainie i w Polsce. Fanar - tak potocznie nazywano siedzibę patriarchy
konstantynopolitańskiego od nazwy dzielnicy Stambułu, gdzie zamieszkuje patriarcha - przez
[ Pobierz całość w formacie PDF ]